Ruch powietrza może przebiegać naturalnie: konwekcyjno-grawitacyjnie – w oparciu o różnice temperatur (gęstości) różnych warstw powietrza, grawitacyjnie – przez pionowe przewody kominowe z wykorzystaniem różnicy ciśnień atmosferycznych, wywołującej tzw. ciąg kominowy, lub przez przewietrzanie dzięki przepływowi wiatru przez wnętrze pomieszczenia. W metodach naturalnych wykorzystywane są różne nieszczelności pomieszczenia lub zamontowane bądź zabudowane wloty i wyloty powietrza.

Dzięki wentylacji naturalnej powietrze w pomieszczeniu ma podobne parametry do powietrza zewnętrznego. Zazwyczaj w okresach zimnych wymagane jest dodatkowe ogrzewanie powietrza w pomieszczeniach, a w okresach gorących – jego schładzanie. Procesy te można uznać za zadowalające, jeżeli w strefie pracy powietrze ma parametry opisane w stosownych przepisach BHP i normach.

W praktyce przemysłowej naturalna wymiana powietrza często okazuje się niewystarczająca. Podstawową metodą staje się wówczas wentylacja mechaniczna, co oznacza, że ruch powietrza jest wymuszony przez napędzane wentylatory. Typowym rozwiązaniem jest instalacja nawiewno–wywiewna, zasysająca powietrze z otoczenia atmosferycznego i wydająca powietrze z pomieszczenia na zewnątrz. Jeżeli parametry nie mieszczą się w granicach określonych w przepisach i normach, konieczne są dodatkowe zabiegi, takie jak filtracja, nadmuchiwanie, wyciąganie, ogrzewanie lub schładzanie.

Obowiązkowe przepisy prawne określają ilość świeżego powietrza dostarczanego do pomieszczenia dla pracownika w ciągu każdej godziny, najwyższe dopuszczalne stężenia szkodliwych pyłów i substancji chemicznych oraz pośrednio temperaturę powietrza. Różne normy typu PN-EN i ISO precyzują dodatkowe parametry przepływu, komfortu cieplnego, zawartość dwutlenku węgla czy metody wykrywania martwych stref. W praktyce zdarza się, że powietrze jest dostarczane w wymaganej ilości, ale komfort oddychania występuje tylko w ograniczonej przestrzeni – na torze przepływu głównego strumienia. Na peryferiach nie zawsze zachodzi właściwa wymiana powietrza. Aby realnie ocenić skuteczność wentylacji, należy badać przepływ i temperaturę w całym pomieszczeniu, również w strefach peryferyjnych. Niekiedy wystarcza podniesienie wydajności lub regulacja nawiewu i wyciągu, ale zazwyczaj problem wymaga przeprojektowania instalacji. Zmiany obejmują kształt, powierzchnię i kierunki nawiewów i wyciągów, ich liczbę, rozmieszczenie oraz wydajność wentylatorów. Takie przedsięwzięcia są kosztowne, ale mogą być dofinansowywane w Konkursie ZUS do 80% wartości, maksymalnie do kwoty 200 000 zł.

Czy istnieje wentylacja doskonała? To przede wszystkim zależy od definicji tej doskonałości. Wiadomo jednak, że mimo ograniczeń i przeszkód nie należy lekceważyć ani zaniedbywać kwestii wentylacji, bo dobre powietrze jest potrzebne do życia i pracy… jak powietrze.