Ruch powietrza może przebiegać naturalnie: konwekcyjno-grawitacyjnie – w oparciu o różnice temperatur (gęstości) różnych warstw powietrza, grawitacyjnie – przez pionowe przewody kominowe z wykorzystaniem różnicy ciśnień atmosferycznych, wywołującej tzw. ciąg kominowy, lub przez przewietrzanie dzięki przepływowi wiatru przez wnętrze pomieszczenia. W metodach naturalnych wykorzystywane są różne nieszczelności pomieszczenia lub zamontowane bądź zabudowane wloty i wyloty powietrza.

Mikroklimat zimny stwierdzany jest w środowisku pracy, dla którego temperatura powietrza wynosi poniżej 10°C, a prędkość ruchu powietrza i jego wilgotność względna są większe odpowiednio od 0,1 m/s i 5%. Dopuszczalne wychłodzenie ogólne organizmu określa kolejny wskaźnik, który zależy od warunków środowiska termicznego, metabolizmu (wydatku energetycznego) oraz parametrów odzieży (izolacyjności i przepuszczalności powietrza).

W Konkursie ZUS można ubiegać się o dofinansowanie do 200 000 zł na zakup i instalację urządzeń i elementów klimatyzacji ogólnej do stosowania w warunkach mikroklimatu zimnego, np. centrali klimatyzacyjnych, centrali wentylacyjno-klimatyzacyjnych, wentylatorów, filtrów, nawiewników powietrza, regulatorów, przewodów – pod warunkiem występowania przekroczenia wartości dopuszczalnych wskaźników mikroklimatu zimnego na stanowiskach pracy, spowodowanego emisją zimna z maszyn i procesów technologicznych.

Dopuszczalne wartości wskaźnika mikroklimatu zimnego określają między innymi zależność pomiędzy tzw. temperaturą odczuwalną a dozwolonym czasem przebywania w tej temperaturze. Z kolei tzw. temperatura odczuwalna zależy od obiektywnej temperatury powietrza, promieniowania cieplnego, ruchu i wilgotności powietrza. Pracujący w zimnym mikroklimacie są oczywiście wyposażeni w stosownie dobraną odzież ochronną, obuwie, rękawice, nakrycia głowy itp., które zapobiegają szkodliwemu wychłodzeniu organizmu.

Pracodawca ma obowiązek zwalczać mikroklimat zimny i zapobiegać jego skutkom. Jak w każdym zagrożeniu bezpieczeństwa pracy, może zastosować środki ochrony indywidualnej, w tym wypadku odzież termiczną, ale wcześniej powinien zastosować środki ochrony zbiorowej, czyli wyeliminować lub ograniczyć niekorzystne parametry mikroklimatu. Oczywistym rozwiązaniem jest podniesienie temperatury powietrza w środowisku pracy lub odizolowanie źródeł zimna od przestrzeni, w których przebywa pracownik. Nie zawsze jednak jest to możliwe.

Pewien wnioskodawca Konkursu ZUS na poprawę BHP, z branży spożywczej, z przyczyn technologicznych i konieczności utrzymania odpowiednio niskiej temperatury, nie mógł zastosować ogrzewania i izolacji. Zaprojektował natomiast system osuszania powietrza, dzięki któremu byłoby możliwe obniżenie wilgotności do poziomu, w którym tzw. temperatura odczuwalna podniosłaby się istotnie, poprawiając komfort cieplny pracujących. Pomysłowe i niezwykłe. Niestety, jurorzy oceniający wnioski konkursowe uznali, że takie działanie nie zasługuje na dofinansowanie.

Formalnie nasz wnioskodawca spełnił tylko jeden z trzech warunków „legalnego” zwalczania zimnego mikroklimatu – niska temperatura w środowisku pracy pochodziła od urządzeń i specyfiki technologicznej. Niestety, nie dość, że nie chciał ogrzać klimatu instalacją klimatyzacyjną i popsuć żywności, którą produkował, to jeszcze miał w tym środowisku za ciepło – tylko 1°C. Co innego, gdyby tak miał na przykład minus 24°C. Wtedy dopuszczalny wskaźnik mikroklimatu zimnego byłby z pewnością przekroczony i spełniłby on kolejny warunek. Ale ponieważ i tak nie chciał grzać, to go ukarano i pogoniono z Konkursu.

Nietrudno zauważyć, że tak restrykcyjne, formalne warunki przekroczenia wskaźnika zimnego mikroklimatu w praktyce występują relatywnie rzadko. A przecież są jeszcze pracownicy – najważniejsi w bezpieczeństwie pracy. To oni cierpią od mrozu i mocują się z wielowarstwowymi ubraniami termicznymi. Można przecież jeszcze ich przekonywać, że praca w temperaturze 1°C jest przyjemniejsza od pracy w minus 24°C, ale czy aby takie działanie jest dopuszczalne w Konkursie ZUS?

Trudno pogodzić się z sytuacją, w której dobre rozwiązania poprawiające bezpieczeństwo pracy nie znajdują uznania u konkursowych jurorów, chętnie zasłaniających się formalnymi zapisami stworzonych przez siebie regulaminów i katalogów. Może dlatego tak trudno doszukać się w ich negatywnych ocenach jakiejś obiektywnej reguły. Czas, aby coś w tym zmienić. Może pracodawcy i pracownicy powinni być usłyszani.